کیست تخمدان

کیست تخمدان عبارت از یک کره کوچک پر از مایع و با جدار نازک در داخل تخمدان. انواع کیست تخمدان زیاد هستند، شایعرین آنها کیستهائی هستند که در حین تخمک گذاری تشکیل می شوند (کیستهای عملکردی). در حین تخمک گذاری یک کیسه ای به اسم فولیکول ایجاد می شود، که در داخل آن تخمک تشکیل می شود. اگر تخمک از فولیکول آزاد نشود و یا اینکه پس از آزاد شدن تخمک فولیکول از بین نرود، سبب ایجاد کیست تخمدان خواهد شد. کیست ساده تخمدان را نباید با سندرم تخمدان پلی کیستیک اشتباه کرد. کسیت ساده تخمدان یک بیماری نسبتا خوش خیم ولی سندرم تخمدان پلی کیستیک یک بیماری با اهمیت است.
در بالا ذکر شد که شایعترین نوع کیست تخمدان، کیستهای عملکردی (Functional  ) می باشند. کیستهای عملکردی تخمدان اغلب در یک سیکل ماهانه ایجاد می شوند و بر دو نوع هستند:
•    کیستهای فولیکولی: وقتی فولیکول برای آزاد کردن تخمک پاره نمی شود، این نوع کیست ایجاد می شود. کیستهای فولیکولی معمولا ظرف 3-1 ماه از بین می روند.
•    کیستهای جسم زرد: در این نوع کیست تخمدان، فولیکول پس از آزاد کردن تخمک از بین نرفته و در حقیقت بسته می شود. تجمع مایع در داخل آن ادامه پیدا کرده و رفته رفته بزرگتر می شود. بیشتر این کیستها پس از چند هفته از بین می روند. آنها می توانند حتی تا 10 سانتی متر بزرگ شوند. آنها می توانند خونریزی کنند و یا اینکه پیچ خورده و سبب درد شدید شوند. این کیستها بندرت سرطانی هستند. بعضی از داروهائیکه برای درمان ناباروری در خانمها مصرف می شوند مثل کلومیفن، ممکن است سبب ایجاد این نوع کیست شوند.

سایر انواع کیستهای تخمدان به قرار زیر هستند:
•    کیست آندومتریومی: وقتی مخاط رحم که هر ماه دچار ریزش می شود در خارج از رحم شروع به رشد کند، یک بیماری به اسم آندومتریوز ایجاد می کند. اگر در خانمی که دارای آندومتریوز است کیست تخمدان ایجاد شود، آنرا کیست آندومتریومی می گویند. اگر مخاط رحم بر روی تخمدان بنشیند ممکن است آنجا رشد کرده و سبب ایجاد کیست آندومتریومی شود. خانمهائیکه دچار این نوع کیست تخمدان هستند ممکن است در حین رابطه زناشوئی و پریود دچار درد شوند.
•    سیست آدنوم یا کیست آدنومی: تخمدان دارای یک لایه پوشش بیرونی است، اگر سلولهای این پوشش شروع به رشد کنند سبب ایجاد کیست آدنومی می شوند. آنها اغلب پر از مایع آبکی، ضخیم و یا ژل مانند می باشند. این نوع کیستها می توانند بزرگ شده و سبب درد شوند.
•    کیست درموئید: این یک نوع کیست تخمدان جالب می باشد. در بدن هر عضوی از یک نوع سلول بخصوص ایجاد می شود. مثلا سلول عضله قلب سبب تشکیل قلب می شود. این نوع کیست تخمدان دارای انواع مختلف سلولها هستند، یعنی ممکن است در داخل این نوع کیست تخمدان مو، دندان و سلولهای سایر اعضاء مشاهده شوند. این نوع کیستها نیز می توانند بزرگ شده و سبب درد شوند.
•    تخمدانهای پلی کیستیک: این نوع کیست تخمدان موقعی ایجاد می شود که تخمک در داخل فولیکول به حالت رسیده می رسد ولی آزاد نمی شود. این سیکل تکرار می شود. فولیکولها بزرگ می شوند و هر دو تخمدان پر از کیست می شوند.

علائم کیست تخمدان کدامها هستند؟
بسیاری از کیستهای تخمدان هیچ علامتی ایجاد نمی کنند، ولی عده ای سبب علائم زیر می شوند:
•    احساس فشار، تورم و درد در شکم
•    درد لگن
•    درد مبهم در قسمت تحتانی کمر و کشاله ران
•    عدم تخلیه کامل مثانه
•    درد در حین رابطه زناشوئی
•    افزایش وزن
•    درد در حین پریود
•    خونریزی غیر طبیعی
•    تهوع و استفراغ
•    حساسیت سینه ها

اگر شما مبتلا به علائم زیر شدید بلافاصله به پزشک مراجعه کنید:
•    درد، تب و استفراغ
•    درد شدید و ناگهانی در شکم
•    ضعف؛ سرگیجه و از حال رفتن
•    تنفس تند و سریع

چگونه کیست تخمدان تشخیص داده می شود؟
برای تشخیص کیست تخمدان پزشک ممکن است از اقدامات تشخیصی زیر استفاده نماید:
•    سونوگرافی: آن یک وسیله تشخیصی خوب برای پی بردن به محل، اندازه و شکل کیست تخمدان می باشد. علاوه از آن کیست یک توده تو خالی محسوب می شود، اگر توده توپر باشد بیماریهای خطرناک مثل سرطان مطرح است. سونوگرافی یک وسیله تشخیصی خوب برای افتراق توده های توخالی از تو پر می باشد.
•    تست حاملگی
•    اندازه گیری هورمونهای خون
•    تست خون: اگر مشکوک به سرطانی بودن کیست هستیم از این تست می توان استفاده کرد. برای اینکار آنتی ژن سرطانی 125 (CA-125) اندازه گیری می شود. در سرطان تخمدان میزان این آنتی ژن بالا می رود. ولی باید خاطر نشان کرد که در بعضی از سرطانهای تخمدان مقدار کافی از این آنتی ژن تولید نمی شود تا در خون تشخیص داده شود. در بعضی از بیماریهای غیر سرطانی نیز مثل آندومتریوز و فیبروم رحم، این آنتی ژن می تواند بالا باشد. بالا بودن غیر سرطانی میزان CA-125 خون در خانمهای زیر 35 سال شایعتر است. معمولا

در خانمهای با شرایط زیر اندازه گیری میزان CA-125 خون درخواست می شود:
o    سن خانم بیش از 35 سال باشد.
o    برای سرطان تخمدان پر خطر باشد
o    کیست تخمدان نسبتا جامد باشد

کیست تخمدان چگونه درمان می شود؟
•    درمان منتظرانه: در این نوع درمان هیچگونه اقدامی صورت نمی گیرد بلکه بیمار تحت نظر گرفته می شود تا کیست از بین برود معمولا به بیمار گفته می شود که 3-1 ماه بعد مجددا ویزیت شود. اگر کیست بزرگ شده باشد، پزشک به شما خواهد گفت. این نوع درمان بیشتر برای خانمهای با خصوصیات زیر توصیه می شود:
o    در سن باروری باشند
o    علامتی نداشته باشند
o    کیست پر از مایع داشته باشند
این نوع درمان ممکن است برای خانمهای یائسه نیز توصیه شود.
•    جراحی: اگر شما یائسه باشید و یا اینکه دارای یکی از علائم زیر باشید، پزشک ممکن است برای شما پیشنهاد در آوردن کیست با جراحی را بدهد:
o    کیست پس از چند سیکل ماهانه از بین نرود
o    کیست بزرگتر شود
o    در سونوگرافی غریب بنظر برسد مثلا قسمتی از آن جامد باشد
o    سبب درد شود
•    تجویز قرصهای ضد حاملگی: اگر در خانمی مرتب کیست تخمدان عملکردی ایجاد می شود، یکی از روشهای درمان آن تجویز قرصهای ضد حاملگی است. این قرصها سبب می شوند که تخمک گذاری متوقف شود. اگر خانمی تخمک گذاری نکند، بعید است که کیست جدید تشکیل دهد.
آیا می توان از تشکیل کیست تخمدان جلوگیری کرد؟
راهی برای جلوگیری از تشکیل کیست وجود ندارد، ولی اخبار خوش برای خانمها این است که اکثر کیستها:
•    علامت ایجاد نمی کنند.
•    سرطانی نیستند
•    خودبخود از بین می روند

اگر شما یکی از موارد زیر را مشاهده کردید با پزشک خود مشورت کنید:
•    تغییر در پریود
•    درد در ناحیه لگن
•    یکی از علائم بزرگ کیست تخمدان

کی خانمها بیشتر احتمال دارد که مبتلا به کیست تخمدان شوند؟
اکثر کیستهای عملکردی تخمدان در دوران باروری و در خانمهای جوان ایجاد می شوند و اکثر این کیستها نیز سرطانی نیستند. اگر خانمی یائسه باشد (70-50 ساله) و دارای کیست تخمدان باشد، احتمال سرطان تخمدان در وی بیشتر است.